Enexis levert een belangrijke bijdrage aan het energiesysteem van de toekomst. In 2023 hebben we op verschillende thema’s visies en standpunten opgesteld om vorm te geven aan dit energiesysteem. Tegelijkertijd dwingt het overvolle energienet ons nu om duidelijke en weloverwogen keuzes te maken, samen met partners en belanghebbenden.
Nederland zit volop in de transitie van fossiele brandstoffen naar duurzame bronnen en produceert steeds meer kleinschalig en lokaal. Daarbovenop groeit de vraag naar elektriciteit. Het huidige energiesysteem is hierop niet berekend; het gaat dan ook op de schop. We werken elke dag hard aan het uitbreiden van ons netwerk en dat blijven we doen. Maar om te zorgen dat iedereen toegang blijft houden tot energie, is een plan voor de lange termijn nodig. Samen met het Rijk, provincies, gemeenten, de ACM, marktpartijen en onze klanten moeten we scherpe keuzes maken om de energietransitie in goede banen te leiden.
Visies op thema’s
Als netbeheerder geven we graag richting aan het systeem door onze expertise en kennis proactief in te brengen om de juiste keuzes te maken. Daarom hebben we op verschillende thema’s een visie opgesteld, met bij elk thema het verwachte en haalbare toekomstbeeld en een gedetailleerd stappenplan.
Standpunten voor een haalbare energietransitie
Op ieder thema zijn op korte termijn heldere keuzes nodig om de energietransitie mogelijk te maken. We hebben die verwoord in negen standpunten:
De tijd van één centraal elektriciteitsnetwerk voor iedereen is voorbij. Er komen meer decentrale energiesystemen – voor opslag, opwek, conversie en transport – die onderling verbonden zijn. Daarbij zetten we in op systeemefficiency, zodat we de beschikbare netcapaciteit beter benutten en vraag en aanbod op elkaar afstemmen.
We willen alleen zonneparken op plaatsen waar in de directe omgeving veel vraag is naar energie. Voor een park in een afgelegen gebied zijn te grote investeringen in netcapaciteit nodig.
In de sector en met stakeholders onderzoeken we een nieuw tariefstelsel voor klanten en producenten, dat efficiënt gebruik van het net stimuleert.
Gemeenten moeten hun wijkuitvoeringsplannen sneller concreet maken. In een wijkuitvoeringsplan staat per buurt de voorkeur voor de warmtevoorziening die het gas moet gaan vervangen. Zonder deze buurtaanpak kunnen we de warmtetransitie in de gebouwde omgeving niet op tijd realiseren. We ondersteunen gemeenten door inzicht te geven in de benodigde netaanpassingen. Daarnaast bereiden we ons voor op een mogelijke toekomstige rol in warmtenetten.
Netbewust laden moet de norm zijn. Dat betekent dat elektrische voertuigen laden als er ruimte is op het net. Door de beschikbare netcapaciteit efficiënt te benutten, kunnen meer voertuigen opladen.
Duurzame gassen zijn noodzakelijk voor het energiesysteem van de toekomst, want ze verlichten de druk op het elektriciteitsnet. Daarom: stel groen gas breed beschikbaar.
Ook waterstof is een essentieel onderdeel, maar nu nog schaars. Voor groene waterstof zien we vooral een rol in de industrie- en transportsector; als grondstof en brandstof en voor de opslag van energie over langere periodes. We zorgen dat de infrastructuur en onze organisatie er in 2028 klaar voor zijn.
Grootschalige batterijopslag maakt het energiesysteem flexibeler. Batterijen laden op als er veel energie opgewekt wordt en ontladen bij pieken in de elektriciteitsvraag. Tegelijkertijd moeten we oppassen dat batterijen geen netcongestie veroorzaken. Dat gebeurt bijvoorbeeld op het moment dat een batterij laadt tijdens een afnamepiek. We sluiten grootschalige batterijen aan op een manier die de transportschaarste niet verergert. We noemen dit netneutraal aansluiten en bieden klanten hiervoor flexibiliteitscontracten aan.
De energietransitie en bijbehorende netuitbreidingen hebben een enorme impact op de openbare ruimte. Dat vereist een goede afstemming over de ruimtelijke inpassing met gemeenten en provincies. Alleen dan is de benodigde fysieke ruimte ook tijdig beschikbaar.
Dilemma: Realisatie Klimaatdoelen versus maatschappelijke waarde
Lange tijd werd bij duurzame opwek op land vooral gekeken naar het doel uit het Klimaatakkoord, om in 2030 35 terawattuur elektriciteit uit zonne- en windparken op land te produceren, en veel minder naar de maatschappelijke waarde. Als het aan ons ligt, is die tijd voorbij. In 2030 dragen zon en wind op land altijd bij aan een duurzaam en betaalbaar energiesysteem. Bovendien breiden we het netwerk bij voorkeur alleen uit als dit binnen de totale gebiedsopgave past. Dit betekent dat we het elektriciteitsnet liever niet uitbreiden uitsluitend voor zonopwek, maar alleen als er ook een vraag is naar extra elektriciteitsafname.
Ondernemers hebben nog veel plannen voor energieopwekking in afgelegen gebieden. We verwachten dat dit voorlopig zo blijft. Als regionale netbeheerder adviseren we provincies en gemeentes over zulke initiatieven. Anders dan vroeger geven we prioriteit aan uitbreidingen die maatschappelijke waarde hebben. Technisch personeel, middelen en materialen zetten we daar ook op in. Voor overheden wordt het dus aantrekkelijk om zonneprojecten te vergunnen op locaties waar het net toch al uitgebreid wordt omdat de vraag naar elektriciteit groeit.
Enexis is geen voorstander van grootschalige zonneparken. Dit leidt op de lange termijn tot een onevenredig kostbaar energiesysteem vanwege extra investeringen in netcapaciteit. In 2023 hebben we met onze standpunten de publiciteit opgezocht. Dat heeft geleid tot reacties van en gesprekken met ondernemers, maar ook ondersteuning voor onze zienswijze vanuit de overheid.