De gigantische verbouwing van ons energiesysteem vraagt om goede en transparante communicatie met klanten. Wat kunnen ze wanneer van ons verwachten? Met overzichtskaarten en regelmatige updates geven we inzicht in de ontwikkelingen op ons net en de wachtlijsten per HS/MS station. We introduceerden in 2023 voor bedrijven- en industrieterreinen ook een wegwijzer naar mogelijke oplossingen voor efficiënter energiegebruik.
Op steeds meer plekken lopen we tegen de grenzen van het elektriciteitsnet aan. Uiteraard werken we hard aan oplossingen, door het net uit te breiden en efficiënter te gebruiken en door nauwer samen te werken met partners en stakeholders. We verzetten meer werk dan ooit. Tegelijkertijd verwachten we dat we de komende vijf tot tien jaar nog te maken hebben met wachtlijsten voor grootverbruikers. Dat doet pijn. Want bedrijven kunnen zich hierdoor niet vestigen, uitbreiden of elektrificeren. Ook plannen voor de opwek van duurzame energie moeten in de ijskast.
Helder communiceren met grootverbruikers
Klanten reageren wisselend op de situatie. Echt grote klanten zagen de problemen op het net aankomen en bekijken de mogelijkheden die er nog wél zijn. Kleinere ondernemers en familiebedrijven voelen de problemen vaak sterker.
We willen klanten zo helder mogelijk informeren over ontwikkelingen, wachtlijsten en mogelijkheden. Zo introduceerden we in 2023 een kaart die per provincie per station het aantal aanvragen op de wachtlijst voor afname en teruglevering laat zien (Groningen, Drenthe, Overijssel, Noord-Brabant en Limburg) inclusief het aangevraagd contractvermogen. Ook is de geplande netuitbreiding op het station met jaartal en het verwachte vermogen dat bij de uitbreiding beschikbaar komt in beeld gebracht. Bovendien informeren we klanten via een maandelijkse update over de capaciteit op ons elektriciteitsnet. Daarin gaan we onder andere in op nieuwe knelpunten en geven we informatie over congestieonderzoeken. Ook hielden we in 2023 speciale dagen waar klanten vragen konden stellen en informeren we klanten via werkgevers- en brancheorganisaties.
Dilemma: Het balanceren tussen transparantie en onzekerheden in de uitbreiding van het elektriciteitsnet
Het geven van meer inzicht is cruciaal om onze grootzakelijke klanten en stakeholders perspectief te bieden. Het wordt steeds belangrijker om de verwachtingen goed te managen. We moeten onze klanten in de wachtrij kunnen vertellen wanneer zij wél aan de beurt zijn. We zetten in op meer transparantie door helder te communiceren over de doorlooptijden en de voortgang van onze werkzaamheden.
We zijn actief bezig met het uitbreiden van het elektriciteitsnet, maar de totale capaciteit om klanten aan te sluiten hangt voor een belangrijk deel ook af van de uitbreidingsprojecten van TenneT. Een solide samenwerking en nauwe afstemming met TenneT zijn daarom cruciaal, zodat we beter inzicht krijgen in de planning van TenneT's uitbreidingsprojecten. Ondanks onze inspanningen om alles goed af te stemmen, blijven zowel wij als TenneT geconfronteerd worden met onzekerheden door externe ontwikkelingen, zoals bijvoorbeeld de autonome groei van warmtepompen en zonnepanelen bij huishoudens. Deze onzekerheden beïnvloeden de voorspelbaarheid naar onze klanten toe.
Oplossingen voor grootverbruikers
Capaciteit vrijspelen door klanten
Bedrijven kunnen ook zelf hun energiegedrag aanpassen om hun capaciteit uit te breiden. Ze kunnen bijvoorbeeld een deel van de productie naar de nacht verplaatsen of dan hun elektrische wagenpark opladen. ’s Nachts is er namelijk vaak nog genoeg capaciteit. Overdag spelen ze dan ruimte vrij op het energienet. Een andere oplossing is om niet uit te breiden op de eigen locatie, maar op een plek in Nederland waar wel voldoende stroom beschikbaar is.
De huidige situatie zet bedrijven aan om over dergelijke oplossingen na te denken. Wij stimuleren dit door de mogelijkheden met klanten te bespreken en hen uit te nodigen om hierover met specialisten in de markt te overleggen. Op enexis.nl staat ook een wegwijzer specifiek gericht op bedrijven- en industrieterreinen, die bedrijven inzicht geeft of er oplossingen zijn voor efficiënter energiegebruik en zo ja, welke dat zijn.
Contracten voor flexibel vermogen
In het kader van congestiemanagement informeren en benaderen we klanten met mogelijkheden om het net zo efficiënt mogelijk te benutten. We vragen hen bijvoorbeeld om tijdens verwachte piekmomenten op het net tijdelijk – en tegen betaling – een deel van hun capaciteit aan ons terug te geven. Dit doen we voor zowel de afname als de teruglevering van stroom. Klanten kunnen voor dit ‘spitsmijden’ contracten voor flexibel vermogen afsluiten. Op onze website informeren we grootzakelijke klanten over de opties. Hier kunnen ze ook hun belangstelling kenbaar maken om flexibel vermogen aan te bieden.
Het eerste contract voor spitsmijden sloten we op 1 september 2023 met Eneco voor een windproject in Farmsum. Tijdens piekmomenten vermindert Eneco tijdelijk de teruglevering van stroom van dit windmolenpark. De totale capaciteit van het windpark is zo’n 25 megawatt – daarvan is 10 megawatt flexibel vermogen. Ter illustratie: dit is vergelijkbaar met 30.000 nieuwe zonnepanelen. Om zo veel mogelijk klanten op de wachtlijst te kunnen bedienen, benaderen we klanten die flexibel vermogen kunnen leveren proactief.
Opweksturing
De teruglevering van zonne- en windenergie is sterk afhankelijk van het weer. We gebruiken weermodellen om de teruglevering te voorspellen. Plotselinge weersveranderingen leiden tot afwijkingen van deze voorspellingen. Daardoor kan er onverwacht toch een te hoge netbelasting optreden. Voor de leveringszekerheid van elektriciteit is het dan noodzakelijk om de teruglevering van stroom acuut te beperken. Tot 2023 konden we dit alleen doen door de teruglevering door klanten tijdelijk uit te schakelen, zonder dat we daarover met hen afspraken hadden gemaakt. Dit vinden we voor klanten geen wenselijke oplossing. Daarom zijn we in 2023 met een nieuw product gekomen: opweksturing. Hiermee wordt tijdelijk de teruglevering van zonne- en windparken beperkt voor zover nodig. Klanten die deelnemen, krijgen hiervoor een vergoeding. In juni 2023 hebben we in het Overijsselse Den Ham de eerste drie klanten aangesloten.
In het hoofdstuk Samen naar een toekomstbestendig energiesysteem is een ander product genaamd ZonBalans toegelicht. In 2023 hebben we in Tilburg een proef gedaan met ZonBalans. We hebben 170 klanten hiervoor benaderd. Hoewel er interesse is voor het product, heeft het helaas nog tot weinig concrete productafname geleid. In 2024 gaan we nog eens 800 klanten benaderen die bovenaan de wachtlijst staan.
Ook kleinverbruikers ervaren hinder
Voor huishoudens en andere kleinverbruikers is de situatie op het energienet minder nijpend dan voor grootverbruikers. Voor een kleine aansluiting is doorgaans nog wel ruimte op het net. Maar ook kleinverbruikers kunnen last hebben van spanningsproblemen of stroomuitval. In het eerste halfjaar van 2023 verdubbelde het aantal meldingen van spanningsproblemen en kwam het twee keer zo vaak voor dat transformatoren uitvielen en een hele wijk zonder stroom zat.
Ook kunnen kleinverbruikers overlast hebben van werkzaamheden in de straat en door nieuwe transformatorhuisjes in het straatbeeld. Nieuwe klanten kunnen we bovendien steeds vaker pas aansluiten als er nieuwe of zwaardere kabels gelegd zijn. Zij moeten dus langer wachten op hun nieuwe of verzwaarde aansluiting.
Proactief communiceren met kleinverbruikers
Om kleinverbruikers te informeren over mogelijke overlast, communiceren we proactief en geven we inzicht in de situatie op het elektriciteitsnet. Dat doen we op een aantal manieren:
De informatie op onze website hebben we in 2023 flink uitgebreid; uitleg over de energietransitie, de rol van de netbeheerder en de te verwachten problemen vinden sitebezoekers direct via onze homepage.
In 2023 zijn we begonnen met de voorbereidingen voor de mediacampagne Vol energie. Deze campagne – die loopt vanaf januari 2024 – maakt klanten bewust van het volle stroomnet en de gevolgen daarvan. We hopen zo op meer begrip voor de situatie, werkzaamheden en keuzes die we maken. Tegelijkertijd geven we aan hoe klanten hun energiegebruik kunnen aanpassen om problemen te voorkomen en moedigen we hen aan om tijdig een verzwaring of nieuwe aansluiting aan te vragen.
Klanten die een aanvraag doen voor een nieuwe aansluiting of verzwaring, laten we bij de offerte direct weten of het nodig is dat we het net eerst uitbreiden. Zo weten ze waar ze aan toe zijn.
Tijdens het aanvraagproces houden wij – en onze aannemers – klanten op de hoogte van de planning.
Klanten die overwegen zonnepanelen aan te schaffen, kunnen op onze site controleren of er in hun buurt spanningsproblemen bekend zijn. Op die manier weten ze vooraf of de kans groot is dat bij heel zonnig weer de omvormer automatisch uitschakelt. Ook geven we hier tips om spanningsproblemen te voorkomen en te verminderen.
Schaarste personeel vertraagt aansluitingen
Halverwege 2023 maakte de Autoriteit Consument & Markt (ACM) het nieuwe Codebesluit aansluittermijnen elektriciteit kleine aansluitingen bekend. Nieuwe aansluitingen moeten we binnen 18 weken uitvoeren. Is er geen graafwerk nodig, dan geldt een termijn van 12 weken, en bij congestie is de termijn maximaal 52 weken. Ook voor grootverbruikers verwachten we in 2024 een nieuwe code. Voor hen zijn met name duidelijkheid en voorspelbaarheid van de aansluittermijn belangrijk.
De aansluittermijn voor kleinverbruikers zijn ons inziens niet realistisch meer. We gaan dan ook in beroep tegen het nieuwe codebesluit. De aansluittermijnen zijn gebaseerd op cijfers in het verleden en nu vaak onhaalbaar door de enorme toename in aanvragen en geringe arbeidscapaciteit. Om dezelfde reden – én omdat materialen schaars zijn – lukt het niet om grootverbruikers binnen de huidige termijn van 18 weken aan te sluiten. We verwachten hierin op korte termijn geen verandering. Het niet tijdig aansluiten van klanten kan financiële gevolgen voor ons hebben, bijvoorbeeld doordat we tijdelijk oplossingen moeten creëren. De kosten daarvan kunnen we moeilijk inschatten.