Zowel bij onze dagelijkse operatie als bij het maken van nieuw beleid staat Enexis regelmatig voor dilemma’s. We vinden het belangrijk om een aantal dilemma’s van afgelopen jaar te delen. Zo geven we onze stakeholders een inkijkje in de afwegingen die we in 2024 hebben gemaakt.
Wachten op warmtenet-wetgeving of verder voorbereiden?
Enexis heeft een visie op het duurzame energiesysteem van de toekomst. We zien kansen voor bijvoorbeeld duurzame moleculen en warmtenetten. We werken hard om onze visie werkelijkheid te laten worden, maar zijn ook afhankelijk van anderen. Dat kan een voortvarende aanpak in de weg zitten. Neem collectieve warmtenetten: de aanleg komt nauwelijks van de grond. Belangrijke oorzaak daarvan is dat de invoering van de nieuwe Wet Collectieve Warmte (Wcw) op zich laat wachten. Deze wet moet de huidige Warmtewet vervangen en heeft als doel om de ontwikkeling van nieuwe collectieve warmtenetten te vergemakkelijken en zo de energietransitie te bevorderen. Snelle uitrol van collectieve warmtenetten vermindert congestie op het elektriciteitsnet en vermindert investeringen erin. Maar zo lang het onduidelijk blijft of en wanneer de Wcw van kracht is, staat de markt stil en worden er geen nieuwe collectieve warmtenetten opgestart. Enexis gaat weliswaar door met voorbereiden; toch hebben we besloten te vertragen in plaats van dat we de noodzakelijke versnelling inzetten. Door deze vertraging zullen er steeds meer individuele warmteoplossingen worden geïnstalleerd in een wijk waar een collectief warmtenet beter en goedkoper is. Hierdoor neemt de druk op het zwaar belaste elektriciteitsnet nog verder toe. Onze oproep is daarom dat er zo snel mogelijk duidelijkheid komt rondom de Wcw zodat we succesvol kunnen gaan werken aan de warmtetransitie.
Assets verder belasten of uitbreiding netwerk?
We willen ruimte creëren op het elektriciteitsnet en zo meer mensen en bedrijven aansluiten. Dat is een enorme uitdaging en daarom neemt Enexis voor de korte termijn bewust meer risico op het HS- en MS-net, zonder de veiligheid in gevaar te brengen. We vragen meer van onze assets. Dat kan leiden tot meer storingen. Ook op het LS-net hebben we te maken met meer storingen, door toename van warmtepompen, laadpalen en zonnepanelen. Gevolg is dat onze monteurs meer tijd dan voorheen kwijt zijn aan het oplossen van deze storingen. Tijd die ze niet kunnen gebruiken om het net uit te breiden. Dat stelt ons voor het dilemma: inzetten op uitbreiding van ons netwerk? Of nu meer vragen van onze assets om zoveel mogelijk klanten te helpen met het risico op meer storingen en de inzet van collega’s om deze storingen te verhelpen?
We doen hiermee ook concessies aan de betrouwbaarheid van het elektriciteitsnet. Enexis doet dat gecontroleerd, zorgvuldig en stapsgewijs. De hoge betrouwbaarheid van ons net blijft een belangrijke bedrijfswaarde. Maar het is een dilemma hoevéél concessies we willen doen aan betrouwbaarheid en hoeveel extra storingen - ook maatschappelijk - acceptabel zijn.
Netwerk efficiënt uitbreiden of straatbeeld aantrekkelijk houden?
De Nederlandse samenleving staat voor een enorme uitbreidingsopgave van het elektriciteitsnet. Dat zal zichtbaar worden in het straatbeeld: de verwachting is dat er in heel Nederland wel 54.000 nieuwe transformatorhuisjes bijkomen komende jaren. We snappen dat bewoners liever geen transformatorhuisje bij hun achtertuin, speeltuin of parkeerplaats willen. Tegelijkertijd willen wel veel huishoudens zonnepanelen, laadpalen of koken op inductie. Om zo goed mogelijk met dit dilemma om te gaan, voert Enexis de dialoog met omwonenden. Regelmatig klinkt er de wens naar aantrekkelijke transformatorhuisjes die iets toevoegen aan de omgeving waarin ze gebouwd worden. Om kosten en tijd te besparen, kiest Enexis liefst voor standaardisering van de bouw van de huisjes. Maar in overleg met de gemeente mogen bewoners zo'n huisje overigens wel verfraaien.
Transparantie: maar is dat echt mogelijk?
Enexis wil transparant communiceren met haar klanten. We willen dat grootzakelijke en kleinverbruikers die wachten op een nieuwe aansluiting of een verzwaring in de meterkast weten waar ze aan toe zijn. Via wachtlijsten geven we een indicatie van hoe lang het nog duurt voor ze aan de beurt komen. Vervolgens zien klanten of ze bijvoorbeeld nog twee of vijf jaar moeten wachten. Toch is dit niet altijd een correcte voorspelling. Het is moeilijk ver vooruit te kijken en we zijn vaak afhankelijk van externe factoren. Bijvoorbeeld de planning van TenneT voor uitbreiding van het hoogspanningsnet, de beschikbaarheid van monteurs en materieel en het tijdig ontvangen van vergunningen. In hoeverre weet de klant dan écht waar hij aan toe is? Maar in een wereld waarin je realtime je postpakketje kunt volgen, verwachten klanten dat geldt afspraak = afspraak. Toch kan de uiteindelijke datum nog schuiven ten opzichte van de indicatie, naar voren of naar achteren. Maatschappelijk prioriteren is hier ook nog van invloed: er is meer onzekerheid voor klanten die volgens de richtlijnen van de ACM geen prioriteit krijgen.
Betaalbare tarieven of grote investeringen?
Enexis wil energie betaalbaar en toegankelijk houden, voor iedereen. Sinds de energiecrisis van twee jaar geleden liggen de energieprijzen onder een vergrootglas, óók de tarieven voor bijvoorbeeld de aansluitvergoeding en transportkosten van gas en elektriciteit. Tegelijkertijd kost de energietransitie miljarden euro’s en moet Enexis fors investeren in de uitbreiding van haar netwerk. Zoveel, dat er elke dag meer geld uitgaat dan er binnenkomt, in 2024 gemiddeld € 1,5 miljoen per dag. Daarom moeten we steeds vaker en meer geld lenen, al kan dat niet oneindig. Om dat tegen de best mogelijke voorwaarden te kunnen doen, hebben we een hoge kredietwaardigheid nodig. Om die te realiseren, vergroten we onze efficiency, verhogen we onze productiviteit en stimuleren we maatschappelijk optimale keuzes om investeringen te voorkomen, zoals het sturen van de vraag naar transportcapaciteit. Ook versterken we ons eigen vermogen: dat doen we met constructieve steun van onze aandeelhouders. Daarnaast zijn we in gesprek met de ACM over een passende vergoedingssystematiek en een tariefstelsel dat past bij het gebruik van het energienet.