Enexis innoveert en digitaliseert

De energietransitie zorgt voor grote uitdagingen. Willen we in 2050 een klimaatneutrale samenleving bereiken, dan moeten we het energiesysteem radicaal aanpassen. Innovaties en digitalisering zijn daarbij voor Enexis onmisbaar. Bijvoorbeeld door het ontwikkelen van nieuwe producten of werkwijzen.

Innovatie

Elke dag werken we aan oplossingen voor de uitdagingen van de energietransitie en bieden we praktische en schaalbare innovaties voor onze collega’s en klanten. Samen met klanten en partners ontdekken we kansen en ideeën en werken deze uit. Onze innovatiestrategie richt zich op drie uitdagingen. Met als doel iedereen toegang te bieden tot betrouwbare, duurzame en betaalbare energie.

Uitdaging 1: hoe ziet een toekomstig bestendig energiesysteem eruit?

Duurzame moleculen

We richten ons op nieuwe energiedragers – zoals groene waterstof, warmte en groen gas – die onmisbare onderdelen vormen van het nieuwe, duurzame energiesysteem en een alternatief vormen voor het elektriciteitsnet. Als netbeheerder faciliteren en realiseren we de groeiende rol van deze energiedragers in het energiesysteeem. We dragen concreet bij aan de groei van het aandeel groen gas en bereiden ons voor op de distributie van waterstof. Denk aan het ontwikkelen van een waterstofpropositie voor bedrijven en het faciliteren van steeds meer groen gas terugleveren aan ons bestaande gasnet. Afgelopen jaar openden we bijvoorbeeld een groen-gasbooster in Wijster en sloten we 33 woningen aan op waterstof in het Groningse Wagenborgen.

Uitdaging 2: hoe kunnen we de bestaande energie-infrastructuur slimmer inzetten om netcongestie te verminderen?  

Duurzame bedrijven

We zoeken oplossingen voor de groeiende vraag naar netcapaciteit van bedrijven, onder meer als gevolg van verduurzaming van de energievoorziening van deze klanten. De grootste uitdaging hierbij is netcongestie. We onderzoeken oplossingen die de vraag naar netcapaciteit afvlakken of verminderen, die leiden tot een betere spreiding van de netbelasting en tot betere afstemming van vraag en aanbod op lokale netten. Ook kijken we naar de rol die andere energiedragers, zoals duurzame gassen, kunnen spelen in de energievoorziening van bedrijven. Tenslotte ontwikkelen we innovaties voor het ontsluiten van flexibiliteit bij onze zakelijke klanten. Voorbeelden van oplossingen van afgelopen jaar zijn het faciliteren van energiehubs, de inzet van batterijen en de ontwikkeling van flexcontracten voor bedrijven, zoals een groepstransportovereenkomst. In onze energiehub-pilots in Zwolle, Almelo en Hapert hebben we waardevolle ervaringen opgedaan. Met pilots bij ons HS/MS station in 's-Hertogenbosch Noord en bij de Efteling hebben we aangetoond dat de inzet van mobiele batterijen een bijdrage kan leveren aan het verminderen van netcongestie.

Klimaatneutrale woonwijken

Hoe kunnen we woonwijken verduurzamen en efficiënt omgaan met de schaarse netcapaciteit? Ons toekomstbeeld is dat woonwijken decentraal, aanbod-gedreven en meer zelfvoorzienend zijn ingericht. Dat betekent dat we stimuleren dat eigen opgewekte energie in de wijk, lokaal, zoveel mogelijk gebruikt wordt. Voorbeelden van innovaties binnen dit thema zijn het stimuleren van netbewust energieverbruik en de inzet van conversie- en opslagmethoden in woonwijken. Ook werken we samen met (markt)partijen aan het netbewuster aansturen van assets zoals laadpalen, warmtepompen en andere huishoudelijke assets met een groot piekvermogen.

In 2024 experimenteerden we met de app Buurtnet of we binnen woonwijken een netbewuster gedrag konden stimuleren. Zo geven we inzicht in wat de beste momenten van de dag zijn om stroom te gebruiken. Ook zijn we een verkenning gestart op seizoensopslag van energie als onderdeel van Joule4Joule: een innovatieprogramma waarin we met verschillende partners een decentrale, aanbod-gedreven, zelfvoorzienende woonwijk willen realiseren waarin langdurige opslag een belangrijke rol speelt.

Uitdaging 3: hoe kunnen we radicaal sneller het net verzwaren? 

Operatie van de toekomst

Enexis legt jaarlijks vele kilometers aan kabels en leidingen. Hoe kunnen we dat slimmer, sneller en veiliger aanpakken? Hiervoor zoeken we voortdurend nieuwe oplossingen, samen met collega’s en aannemers. Afgelopen jaar vonden we een oplossing om steeds dikkere kabels makkelijker te buigen. Zo investeren we in de ergonomie en het welzijn van de monteurs. Na een prijsvraag selecteerden we een bedrijf dat hun buigtool in productie gaat nemen. Ook hebben we met en voor onze engineers een kabelrouteverkenner ontwikkeld. Verder loopt er een prijsvraagaanbesteding waarin we de markt tot innovatie aanzetten op de ambitie om vijf keer sneller een MS-station te kunnen realiseren.

Innoveren met anderen

We ervaren dat de beste oplossingen komen door actief samen te werken. Zo zijn we samen met onder andere Stedin, Alliander en de TU Delft in 2024 een onderzoek gestart naar mogelijkheden voor de robotisering van werkzaamheden aan het laagspanningsnet, met een focus op een buurtgerichte aanpak. Met de startup ConXys, onze collega-netbeheerders en aannemers ontwikkelen we een technologie voor het sleufloos ontkernen en verzwaren van kabels. Met onder andere Eneco, Vattenfall, ANWB en Alliander zijn we een pilot gestart om huishoudens met een eigen oplaadpunt te verleiden om netbewust te laden. Marktpartijen Iwell en CGI onderzoeken samen met Enexis of een gezamenlijke groep gekoppelde (thuis-)batterijen zodanig kan worden aangestuurd, dat de capaciteit en flexibiliteit op het lokale elektriciteitsnet wordt vergroot. Dit onderzoek wordt uitgevoerd door Hanzehogeschool Groningen en TU Eindhoven. De verwachting is dat we 5 tot 10% van de piekbelasting op het middenspanningsnet kunnen verminderen.

Digitalisering

Digitalisering en de slimme inzet van data en digitale technologieën, gaat een cruciale rol spelen in het oplossen van onze uitdagingen. Het stelt ons in staat meer werk uit te voeren, met lagere kosten en risico’s. Digitalisering draait niet alleen om data verzamelen, maar vooral om hoe we die informatie effectief gebruiken om beslissingen te nemen, bedrijfsprocessen te ondersteunen en klanten optimaal te bedienen. Ook data delen met klanten, overheden en partners in de energietransitie wordt steeds belangrijker.

Technieken

Digitalisering beslaat bij Enexis allerlei verschillende technieken en technologieën. Enkele voorbeelden:

Artificiële Intelligentie (AI)

De inzet van complexe algoritmen stelt ons in staat om dingen te doen die we voorheen niet konden. Het biedt nieuwe inzichten waarmee we betere besluiten kunnen nemen. Daarmee maken we ons werk effectiever en efficiënter, al zijn er zijn ook cases die niet goed van de grond komen vanwege mindere datakwaliteit en -beschikbaarheid. Op onder meer de volgende manieren is de inzet van AI waardevol voor ons:

• We weten beter wat de staat van onze assets is. Daar kunnen we ons onderhoud op afstemmen. Zo hebben we dit jaar voorkomen dat er 77.000 slimme meters onnodig verwisseld moesten worden.

• We voorspellen de piekmomenten op drukke plekken in het net, wat ervoor zorgt dat we meer gecontroleerd congestiemanagement kunnen doen.

• We detecteren onveilige situaties in het net.

• We automatiseren terugkerende processen, zoals de verwerking van facturen, en laten AI aanvragen controleren of deze compleet zijn om te behandelen, bijvoorbeeld bij maatschappelijk prioriteren.

Enexis zet AI verantwoord en veilig in. Daarom hebben we onze eigen versie van ChatGPT en organiseren we workshops en webinars om iedere Enexis-medewerker de kansen en verantwoord gebruik van AI te laten zien. We hebben inmiddels duizend collega's getraind met het gebruik van AI. De ervaringen zijn positief en AI wordt door met name kantoorcollega's steeds meer ingezet in hun werk. Het nieuwe GenAI-team richt zich op het toepassen van de nieuwste algoritmen binnen onze processen. Daarnaast is er een AI Center of Expertise opgericht om AI te faciliteren binnen de organisatie en te zorgen dat we AI op een wettelijke en ethische manier inzetten. We hebben een roadmap opgesteld om tijdig compliant te worden aan de AI Act.  

Extended Reality (XR)

Voor Enexis is extended reality een krachtig middel om de digitale en fysieke wereld samen te brengen. Bij XR gaat het om technologieën als virtual reality (VR), augmented reality (AR) en mixed reality (MR), bedoeld om digitale informatie te ervaren en gebruiken in de fysieke wereld. Dit biedt enorme mogelijkheden voor zowel onze medewerkers als onze klanten.

Dankzij gedetailleerde 3D-modellen van bijvoorbeeld meterkasten en transformatorhuisjes kunnen we op termijn op locatie met de hulp van XR-brillen slimmer, veiliger en efficiënter werken. De eerste ervaringen zijn positief. Ook speelt XR een steeds grotere rol bij de training van monteurs en engineers in ons opleidingscentrum. Leerlingen kunnen hierdoor op een volledig veilige manier oefenen met lastige procedures en nagebootste gevaarlijke situaties.

De komende tijd blijven we investeren in XR-technologieën, om die steeds breder toe te passen.

We doen het niet alleen

Cruciaal voor de samenwerking in de energietransitie is de uitwisseling van data en informatie. Samen met de andere regionale netbeheerders en TenneT zullen er in de komende jaren steeds meer gezamenlijke dataproducten ontwikkeld worden. Een voorbeeld daarvan zijn de landelijke capaciteitskaarten die in november zijn vernieuwd. De komende jaren breiden we deze verder uit met transportcapaciteit, wachtrij-informatie, aangevraagd vermogen en net-uitbreidingsplannen.